Nowa Synagoga w Przemyślu, zwana Scheinbacha – synagoga znajdująca się w Przemyślu przy ulicy Juliusza Słowackiego 15. 
Historia
Budowę nowej synagogi zainicjował w 1905 roku przemyski działacz żydowski Mojżesz Scheinbach. Prace budowlane rozpoczęto w 1910 roku dzięki funduszom banków żydowskich oraz Rady Miejskiej, według projektu Stanisława Majerskiego. Pracami budowlanymi kierowało Stowarzyszenia Nowa Synagoga Przemyska. W 1918 roku przystąpiono do prac wykończeniowych oraz dekoracyjnych. Zaangażowano do tego żydowskiego artystę Adolfa Bienestocka. Do synagogi głównie uczęszczali bogaci Żydzi, którzy skłaniali się ku asymilacji kulturowej.
Podczas II wojny światowej hitlerowcy urządzili w synagodze stajnię dla koni – dzięki temu synagoga nie została zburzona. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, synagogę ponownie otworzono i zaczęto odprawiać regularne nabożeństwa. W 1946 roku Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Przemyślu przeprowadziła mały remont budynku, w którym przystosowała jedno z pomieszczeń do pełnienia funkcji synagogalnych.
W 1953 roku na polecenie Prezydium Miejskiej Rady Narodowej synagoga została przejęta i oddana Centrali Odzieżowej na skład tekstylniany mimo wyraźnego sprzeciwu lokalnej społeczności żydowskiej. Cały sprzęt liturgiczny oraz księgi zostały przewiezione do siedziby kongregacji. Wobec rezygnacji Centrali Odzieżowej z budynku, został on przekazany „Spólnocie Pracy” na magazyn.
W 1958 roku kongregacja wystąpiła do sądu o zwrot synagogi dla celów kultu religijnego. Domagano się również napraw krzywd moralnych i materialnych. Pierwszy proces okazał się dla kongregacji pozytywny. Po tym Wydział Finansowy PWRN wniósł odwołanie do sądu Wojewódzkiego. Drugi proces sądowy z 1959 roku okazał się dla społeczności żydowskiej przegrany i nie wyrażono zgody na oddanie budynku synagogi. Jak tłumaczono budynek jest bardzo duży i nie odpowiada na cele kultowe dla tak małej liczby wiernych. Prezydium podjęło wówczas decyzję o przekazaniu synagogi na cele kulturalno-oświatowe.
W późniejszych latach próbowano zaadaptować budynek na cele szkolne, ale na początku lat 60. zadecydowano o przekazaniu bożnicy na cele biblioteki. W 1966 roku zakończono prace remontowe i od 1 marca 1967 roku znajduje się w nim Biblioteka Miejska. W 1978 roku Kongregacja Wyznania Mojżeszowego przekazała budynek na wieczyste użytkowanie bibliotece.
W dniach do 20 do 22 października 2006 roku w synagodze odbył się pierwszy od wielu lat szabat, zorganizowany z okazji „Dni pamięci przemyskich Żydów”. Uczestniczyli w nim m.in.: naczelny rabin Polski Michael Schudrich, Ambasador Izraela David Peleg, dyrektor wykonawczy Foundation „Remembrance and Reconcilation” John Hartman oraz liczni goście z Polski, Izraela, USA i Ukrainy. Oprócz uroczystości religijnych zorganizowano także wykład i konferencję pt. „Zaginiony Naród. Żydzi Przemyśla w polskim krajobrazie”
Architektura
Murowany z cegły i częściowo z kamienia, dwukondygnacyjny i orientowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta, w stylu eklektyczno-mauretańskim. Parter oddzielony jest od piętra gzymsem z pasem „pereł”. Wszystkie okna i drzwi zakończone są pełnym łukiem. Korpus główny na planie prostokąta, z nieco szerszą zachodnią częścią frontową i niewielkim płytkim ryzalitem od wschodu.
Główna sala modlitewna pierwotnie jednoprzestrzenna, półhalowa o trzech nawach. Nawa środkowa była szersza i przykryta sklepieniem nieckowym. Nad nawami bocznymi znajdowały się galerie dla kobiet, które obiegały salę główną z trzech stron. Prowadziły na nie dwie osobne klatki schodowe, umieszczone symetrycznie po bokach od strony frontu budynku.
Całość jest przykryta dachem trójstolcowym, krytym blachą wytłaczaną. W trakcie przebudowy, całkowicie zatarto pierwotny układ wnętrz, podzielono ją wtórnymi stropami i ścianami, zamazano polichromie i usunięto witraże i bogatą dekorację zewnętrzną. Zachowano częściowo wystrój zewnętrzny budynku.
Źródło:http://pl.wikipedia.org/wiki/Nowa_Synagoga_w_Przemy%C5%9Blu
|
